Ομηρικό Δουλίχιο: Το χαμένο Αρχιπέλαγος κοντά στο Μεσολόγγι

Ημερομηνία πρώτης δημοσίευσης: 08/10/2015

http://www.aixmi-news.gr

Γράφει ο:
ΝΙΚΟΛΑΟΣ Φ. ΚΑΜΠΑΝΗΣ 
Γεωλόγος Α.Π.Θ. – Οµηριστής

Έρευνα του γνωστού Ομηριστή Νικόλαου Καμπάνη με νέες, ενδιαφέρουσες, πληροφορίες για την περιοχή μας

Μια συστάδα πολλών νησιών, ονομάζεται αρχιπέλαγος. Παραδείγματος χάριν, τα νησιά του Αιγαίου αποτελούν το Ελληνικό Αρχιπέλαγος.

Οι Εχινάδες ανήκουν σε αυτή την γεωγραφική κατηγορία, αλλά στην πραγματικότητα είναι μισό αρχιπέλαγος, χωρίς να σημαίνει αυτό ότι το υπόλοιπο αποτελεί μέρος του μύθου της χαμένης Ατλαντίδας, αφού τα νησιά που λείπουν είναι καθημερινά επισκέψιμα και χωρίς πλοίο, μια που αποτελούν τους λόφους του κάμπου δυτικά και απέναντι του Μεσολογγίου.

Τι είναι η συγκρτική χρονολόγηση;

Υπάρχουν διαφόρων ειδών χρονολογήσεις, με πιο γνωστές τις ραδιοχρονολογήσεις, ικανές να απαντήσουν σε κάθε ερώτημα σχετικά με την ηλικία των διαφόρων γεωλογικών δομών, στρωμάτων και πετρωμάτων, ακόμα και για εκείνα που έχουν δημιουργηθεί πολλά εκατομμύρια έτη πριν από την εποχή μας.

Μία από τις μεθόδους ραδιοχρονολόγησης είναι και η μέθοδος του άνθρακα, ικανή να βγάλει συμπεράσματα κυρίως για όλα τα ιστορικά γεγονότα, αφού δεν έχει δυνατότητα για τις τάξεις των εκατομμυρίων ετών, όπως έχουν άλλες μέθοδοι.

Άλλη μέθοδος είναι της θερμοφωταύγειας, που μπορεί να υπολογίσει ηλικίες όσον αφορά επιφάνειες που έχει αλλάξει το χρώμα τους εξαιτίας της ηλιακής ακτινοβολίας.

Άλλες χρονολογήσεις είναι οι στρωματογραφικές, με τις οποίες χρονολογούμε στην ίδια ηλικία κάτι τι που βρίσκεται εντός ενός γεωλογικού στρώματος ήδη χρονολογημένου.

Χρήσιμα είναι και τα καθοδηγητικά απολιθώματα, τα οποία έζησαν και εξαφανίστηκαν εντός μικρής διαπιστωμένης και ορισμένης χρονικής περιόδου του παρελθόντος. Αν ανακαλύψουμε ένα τέτοιο, εύκολα θα πιστοποιήσουμε και την ηλικία του γεωλογικού στρώματος, εντός του οποίου ενυπάρχουν.

Κάτι ανάλογο θα διαπιστώσουμε παρατηρώντας και τις φωτογραφίες που ακολουθούν:

   

 Η ομοιότητα των λαξευτών αυτών τάφων, τους κατατάσσει στον ίδιο πολιτισμό και στην ίδια χρονική περίοδο… Κι ας απέχουν μεταξύ τους εκατοντάδες χιλιόμετρα.

Ο ένας ανακαλύφθηκε στο βασίλειο του Μενελάου, στην Πελλάνα της βόρειας Λακωνίας, ενώ ο άλλος έξω από τα Μονοπωλάτα Ληξουρίου Παλικής Κεφαλληνίας. Μάλιστα, απ` ότι διαπιστώνουμε, είναι σύγχρονοι μεταξύ τους αλλά προγενέστεροι του Οδυσσέα.

Εδώ θα ασχοληθούμε με τις Οινιάδες, πολιτεία που άκμαζε μέχρι τα Ελληνιστικά χρόνια και έφερε το όνομα του βασιλιά Οινέα, γνωστού από τον μύθο του Καλυδώνιου κάπρου, καθώς και από τη διαμάχη μεταξύ Καλυδώνας και Πλευρώνας. Διαμάχη και ιστορίες που είχαν από αιώνες, τότε και μέχρι σήμερα, περάσει στο μύθο και στις ιστορίες στόμα με στόμα, που σαν παραμύθι διέδιδαν οι ηλικιωμένοι.

Επειδή τώρα πια γνωρίζουμε ότι ο Οινέας ήταν βασιλιάς στην Καλυδώνα, κοντά στο Ευηνοχώρι, λογικό είναι να πιστέψουμε ότι οι Οινιάδες έλαβαν το όνομα αυτό πολλά χρόνια αργότερα προς τιμήν αυτού του ένδοξου Βασιλέα και επειδή οι ντόπιοι και οι πέριξ αναγνώριζαν την παλαιότητα των λιθοδομών και τειχών που συμπλήρωναν από πάνω οι ίδιοι κατά καιρούς.

Ποιο όνομα είχαν και τι ήταν αυτά τα προϊστορικά, που και εμείς αλλά και αυτοί θαύμαζαν;

Το Νεώριο αυτό (ναυπηγείο), έχει αναγνωριστεί ως το παλαιότερο στον κόσμο. Οι λαξευτές του επιφάνειες, καθώς και πολλές «κουμπωτές» λιθοδομές χαμηλά, άνετα μπορούν να αποδείξουν ότι χρησιμοποιείται από τα προϊστορικά χρόνια, μέχρι την εποχή της Κλεοπάτρας.

Πιθανόν ανεστάλη η χρήση του, όταν οι κάτοικοι της περιοχής διατάχθηκαν να την εγκαταλείψουν και μαζί με άλλους αναγκάστηκαν να επανδρώσουν τη Νικόπολη Πρέβεζας, που ιδρύθηκε από τον Οκταβιανό Αύγουστο, προς τιμή της νίκης του κατά τη ναυμαχία του Ακτίου, εναντίον του Αντώνιου και της Κλεοπάτρας.

Παρατηρούμε ότι και στα πλευρά του Νεωρίου, τις κατώτερες βαθμίδες, σχηματίζουν μεγάλοι λίθοι που «κουμπώνουν» άνετα και με οποιαδήποτε γωνία μεταξύ τους, όπως στα Μεγαλιθικά και Προμυκηναϊκά μνημεία.

Αυτό σημαίνει ότι το Νεώριο λειτουργούσε ασταμάτητα επί πάνω από 1500 χρόνια και μετά από κάθε σεισμική ή επιδρομική καταστροφή συμπληρωνόταν από οικοδομικά στελέχη νεώτερης τεχνολογίας.

Όταν πια οι προσχώσεις του Αχελώου είχαν αρχίσει να δημιουργούν πρόβλημα στη λειτουργία του Ναυπηγείου τους τελευταίους αιώνες της χρήσης του, τότε που μάλλον τα πλεούμενα οδηγούνταν στη θάλασσα μέσω ίσως κάποιας διώρυγας ή κάποιου παραποτάμου του Αχελώου, η αξιοποίηση του χώρου γινόταν μόνο από τον αριστερό, όπως βλέπουμε στην 1η φωτογραφία, βόρειο σηκό.

Έκπληξη προκαλεί στον επισκέπτη το γεγονός ότι οι ράμπες καθόδου των πλοίων, στο Ναυπηγείο αυτό, κατεβαίνουν δύο μέτρα από την επιφάνεια του εδάφους για να συναντήσουν την τότε επιφάνεια της θάλασσας.

Αυτό το γεγονός μας προσφέρει την σημαντικότερη πληροφορία για την έρευνά μας: Ο ποταμός-θεός Αχελώος, εδώ και 21 αιώνες, με τα φερτά υλικά από τα βουνά που διέρχεται, προσκόμισε τη μάζα εδάφους η οποία κάλυψε σιγά-σιγά έκταση που πριν από την εποχή εκείνη αποτελούσε μια θαλάσσια ενότητα.

Αν παρακολουθήσουμε λοιπόν, είτε από κοντά, είτε με τη βοήθεια δορυφόρου τους λόφους της πεδιάδας γύρω από τις Οινιάδες, θα διαπιστώσουμε ότι αποτελούσαν μια ενότητα μικρών νησιών, που στη συνέχεια ενσωματώθηκαν με την ξηρά.

Τα πρόσφατα (χάριν του λέγειν) γεγονότα της ναυμαχίας του Lepado ή Εχινάδων, πιστοποιούν, μέσω των ελιγμών του Don Juan D` Asturias, ότι ακόμα ένα τελευταίο νησί έχει ενσωματωθεί «τώρα τελευταία».

Συμπέρασμα: Οι Εχινάδες των Προϊστορικών χρόνων αποτελούνταν από διπλάσια νησιά.

Στη συνέχεια θα προσπαθήσουμε να εκπονήσουμε τον χάρτη των Ομηρικών «Ἐχινάων θ᾽ ἱεράων νήσων», διορθώνοντας τον σημερινό, αφού «αφαιρέσουμε» το υλικό το οποίο προσκόμισε ο Αχελώος σε όλη την προαναφερόμενη πεδιάδα μέχρι βάθους 2-3 μέτρων.

 

Το χαμένο Δουλίχιο

Η Αυτοκρατορία του Ομηρικού Δουλιχίου είχε τα εξής χαρακτηριστικά:

α΄. Είχε στενές σχέσεις με τους γείτονες Κεφαλλήνες, τον λαό που οδήγησε στην Τροία ο Οδυσσέας. Για αυτό και ο Όμηρος, στον κατάλογο των πλοίων των Αχαιών που συμμετείχαν στον Τρωικό πόλεμο, περιγράφει τη δύναμή τους διαδοχικά: ΙΛΙΑΔΑ ραψωδία Β΄ 625-644.

ΚΕΙΜΕΝΟ

Οἳ δ᾽ ἐκ Δουλιχίοιο Ἐχινάων θ᾽ ἱεράων νήσων, αἳ ναίουσι πέρην ἁλὸς Ἤλιδος ἄντα, τῶν αὖθ᾽ ἡγεμόνευε Μέγης ἀτάλαντος Ἄρηϊ Φυλεΐδης, ὃν τίκτε Διῒ φίλος ἱππότα Φυλεύς, ὅς ποτεΔουλιχιόνδ᾽ ἀπενάσσατο πατρὶ χολωθείς· τῷ δ᾽ ἅμα τεσσαράκοντα μέλαιναι νῆες ἕποντο. Αὐτὰρ Ὀδυσσεὺς ἦγε Κεφαλλῆνας μεγαθύμους, οἵ ῥ᾽ Ἰθάκην εἶχον καὶ Νήριτον εἰνοσίφυλλον καὶ Κροκύλει᾽ ἐνέμοντο καὶ Αἰγίλιπα τρηχεῖαν, οἵ τε Ζάκυνθον ἔχον ἠδ᾽ οἳ Σάμον ἀμφενέμοντο, οἵ τ᾽ ἤπειρον ἔχον ἠδ᾽ ἀντιπέραι᾽ ἐνέμοντο· τῶν μὲν Ὀδυσσεὺς ἦρχε Διὶ μῆτιν ἀτάλαντος· τῷ δ᾽ ἅμα νῆες ἕποντο δυώδεκα μιλτοπάρῃοι. Αἰτωλῶν δ᾽ ἡγεῖτο Θόας Ἀνδραίμονος υἱός, οἳ Πλευρῶν᾽ ἐνέμοντο καὶ Ὤλενον ἠδὲ Πυλήνην Χαλκίδα τ᾽ ἀγχίαλονΚαλυδῶνά τε πετρήεσσαν· οὐ γὰρ ἔτ᾽ Οἰνῆος μεγαλήτορος υἱέες ἦσαν, οὐδ᾽ ἄρ᾽ ἔτ᾽ αὐτὸς ἔην, θάνε δὲ ξανθὸς Μελέαγρος· τῷ δ᾽ ἐπὶ πάντ᾽ ἐτέταλτο ἀνασσέμεν Αἰτωλοῖσι· τῷ δ᾽ ἅμα τεσσαράκοντα μέλαιναι νῆες ἕποντο.

ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ

Κι αυτοί απ’ το Δουλίχιο και ιερές Εχινάδες νήσους, που κατοικούνται πέρα απ’ τη θάλασσα έναντι της Ηλείας, τους οποίους ηγεμόνευε ο Μέγης, παρόμοιος με τον Άρη οΦυλείδης, που γέννησε ο αγαπημένος του Διός ιππότης Φυλεύς, που στο Δουλίχι κάποτε κατέφυγε απ’ τον πατέρα χολωμένος • κι ακολουθούσανε αυτόν σαράντα μαύρα πλοία. Ύστερα Οδυσσεύς καθοδηγούσε Κεφαλλήνες μεγαθύμους, που είχαν την Ιθάκη και Νήριτο το βαθύσκιωτο και Κροκύλει` εξουσίαζαν και Αιγίλιπα τραχειά, καιπου κατείχαν Ζάκυνθο κι εξουσιάζανε τη Σάμηκι «απ’ τα δυό», κατείχανε και τη στεριά κι εξουσιάζαν κι από πίσω • κι ήτανε αρχηγός αυτών ο Οδυσσεύς με σκέψη σαν του Δία • ενώ ακολουθούσανε αυτόν δώδεκα κοκκινόπλωρα καράβια. Ενώ των Αιτωλών ηγείτο Θόας Ανδραίμονος υιός, που την Πλευρώνα ενέμοντο και Ώλενο μα και Πυλήνη και την παραθαλάσσια Χαλκίδα και την πετρώδη Καλυδώνα γιατί δε ζούσαν πια οι υιοί του μεγαλόκαρδου Οινέα, ούτ` έτσι πια ο ίδιος ζούσε, ενώ απέθανε Μελέαγρος ξανθός • σ`αυτόνλοιπόν είχε ανατεθεί να κυβερνά σ’ όλους τους Αιτωλούς κι ακολουθούσανε αυτόν σαράντα μαύρα πλοία.

β΄. Όπως διαπιστώνεται, στον κατάλογο αυτό, το Δουλίχιο είναι μια από τις επικράτειες που συνοδεύονται από τον Μέγη, έναν απλό Πρίγκιπα και όχι Άνακτα, αλλά παρ’ όλα αυτά, έχει τετραπλάσιο στόλο από τον διάσημο Οδυσσέα με τα τρία νησιά, Ζάκυνθο, Κεφαλονιά και Θιάκι.

γ΄. Στον ίδιο κατάλογο διαπιστώνουμε ότι το Δουλίχιο έχει σαφή ανατολικά όρια, αφού ο Θόας της Πλευρώνας, εκτός της Πυλήνης και μιας τοπικής Χαλκίδας παραθαλάσσιας, έχει, μετά τον θάνατο του Οινέα, των άλλων παιδιών του και του ξανθού Μελέαγρου, αναλάβει και την Καλυδώνα.

δ΄. Ο λαός του Δουλιχίου λέγονται Επειοί και κοιτίδα καταγωγής τους οι σημερινές Αχαΐα και Ηλεία που τότε ονομάζονταν Ηλεία, αφού Αχαΐα ήταν όλη η Πελοπόννησος. Ένας τέτοιος, μάλλον, Επειός μαζί με την Παλλάδα Αθηνά σκάρωσαν και τον Δούρειο Ίππο, της φρουράς του οποίου υπεύθυνος αρχηγός ήταν ο Οδυσσέας.

ε΄. Λίγα χρόνια αργότερα, το Δουλίχιο συμμετέχει ακόμα και στη διεκδίκηση της Πηνελόπης με τετραπλάσιους μνηστήρες απ` ότι η ίδια η Ιθάκη. Μάλιστα το όλο συμβάν σηματοδοτεί και τη διείσδυση του Δουλιχίου ακόμα και στα εσωτερικά της Ιθάκης.

Κατάλογος μνηστήρων, Οδύσσεια ραψωδία π΄ 247-248:

Ἐκ μὲν Δουλιχίοιο δύω καὶ πεντήκοντα κοῦροι κεκριμένοι, ἓξ δὲ δρηστῆρες ἕπονται·

Από μεν το Δουλίχιο δύο και πενήντα κούροι ξεχωριστοί, έξι δε υπηρέτες έποντο•

…Και όχι μόνο, γιατί για την προαναφερόμενη διείσδυση του Δουλιχίου στο εσωτερικό της Αυτοκρατορίας του Οδυσσέα, υπάρχουν ενδείξεις και θεωρίες, όπως η δική μας που ερευνά και αποδεικνύει ότι «Ομηρική Ιθάκη είναι η Παλλική Κεφαλληνίας», οι οποίες προσφέρουν στο Δουλίχιο και το νότιο τμήμα της Κεφαλονιάς μέχρι Αργοστόλι και Λάσση. Εκεί μάλιστα βασιλιάς πρέπει να ήταν ο πατέρας του μνηστήρα Αμφίνομου, ο Νίσος.

στ΄. Αντίθετη διείσδυση, δηλαδή από Ιθάκη προς Δουλίχιο, δεν διαπιστώνεται παρά μόνο στην επιθυμία του Οδυσσέα-ζητιάνου να πάει κάποτε ντυμένος με καινούρια ρούχα, σαν άρχοντας δηλαδή, στο πανέμορφο, σιτοφόρο και καταπράσινο Δουλίχι. (Δουλιχίου πολυπύρου ποιήεντος, Οδύσσεια ραψωδία π΄ 396)

Όμως από την άλλη, είναι γεγονός ότι στην Ηλεία οι Ιθακήσιοι είχαν μονάδες εκτροφής ζώων.

ζ΄. Ένας άλλος Επειός συναντάται στη μυθολογία των νησιών της περιοχής και στην Εκστρατεία του Αμφιτρύωνα. Ονομάζεται Έλειος και κατάγεται από το Έλος. Το όνομα αυτού έχει μείνει από τότε στη νότια παραλία της Κεφαλονιάς κοντά στη Σκάλα των Πρόνων (Πόρος): ΚΑΤΕΛΕΙΌΣ. Ο Δρακίας, από τους οπλαρχηγούς του Δουλιχίου στην Τροία, συμπολεμιστής του Μέγη, μας θυμίζει αβίαστα το Αδράκι, έξω από το Αργοστόλι.

η΄. Άλλα ονόματα που μας θυμίζουν Δουλίχιο στον περιβάλλοντα χώρο της Αιτωλοακαρνανίας: Για τον βασιλιά Άκαστο, της γενιάς του Λαέρτη και συμμετέχοντα στην Αργοναυτική εκστρατεία, έχουμε την Καστό και γιατί όχι, τον Αστακό. Ενώ όσον αφορά τον Μέγη, υπάρχει ένα μικρό νησί με το όνομα Μεγανήσι, όπου και προϊστορικά ευρήματα.

Επανερχόμενοι στο Β΄ της Ιλιάδας και ανακεφαλαιώνοντας, διαπιστώνουμε ότι το Δουλίχιο έχει κέντρο τις Εχινάδες, με πρωτεύουσα τις Οινιάδες και επεκτείνεται σε όλα τα υπόλοιπα παράλια του κεντρικού Ιονίου Πελάγους, ακόμα και εντός των κτήσεων του Οδυσσέα.

Στον χάρτη αυτό παρουσιάζουμε συνολικά τις κτήσεις, ακόμα και τις καταγωγές (Τάφιοι για Ιθάκη και Επειοί για Δουλίχιο) και των δύο συνεργαζόμενων Αυτοκρατοριών, που μια γενιά πριν από τον Οδυσσέα, είχαν ηγέτες τους Άνακτες, η μεν Ιθάκη τον Λαέρτη, το δε Δουλίχιο τον Άκαστο. Θεωρώ παρεμπιπτόντως ότι το «Έλος» από όπου καταγόταν ο Έλειος, οφείλει την ονομασία του στις βαλτώδεις εκτάσεις του Αχελώου που σχηματίζονταν στο τελείωμα της στεριάς ενώπιον της τότε θάλασσας των Εχινάδων.

Ευχαριστούμε δε αναδρομικά, όσους κάποτε έδωσαν την ονομασία «Βαλτί» στο ανάλογο σημερινό περιβάλλον της θεωρίας μας. 

Νίκος Φ. Καμπάνης

Φωτογραφικό υλικό αντλήσαμε από τοπικό site των Οινιάδων και απλούς πολίτες γνώστες της περιοχής. 
Τις φωτογραφίες επιμελήθηκε ο συνεργάτης μας, Rodi de Fuca. Την εργασία επιμελήθηκε ο συνεργάτης μας, Αντώνης Ζιώγας.

Image Gallery

• Το Διόνι και, η αντίστοιχη παραλία, στις εκβολές του Αχελώου
• Εκβολές του Αχελώου, κοντά στο Διόνι το οποίο και διακρίνεται στις φωτογραφίες δεξιά. Στο βάθος και δυτικά διακρίνουμε από αριστερά: Τον Σκουπά, τον Κοτσιλάρη (σαν πυραμίδα), πίσω του τις Σκρόφες και δεξιά την Οξυά.
• 
• 
• 
• Άποψη από το λόφο Κατσά του Λεσινίου όπου διακρίνονται κατά σειρά: Η Κατοχή, το Νεοχώρι, η λοφοσειρά του Αγίου Νικολάου (Κούνδουρος) και στο βάθος η λιμνοθάλασσα του Μεσολογγίου.
• Ο ποταμός-θεός Αχελώος ενώπιον της Κατοχής. Διακρίνεται ο λόφος Κατσάς του Λεσινίου.
• 
• Λιμνοθάλασσα Μεσολογγίου
• 
• 
• 
• Στο λόφο Κατσά του Λεσινίου διακρίνεται βάση αρχαίου παρατηρητήριου - φρυκτωρίας και πολύ πιθανόν προγενέστερου ναού.
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• Το Διόνι και, η αντίστοιχη παραλία, στις εκβολές του Αχελώου, κατά προέκταση προς Νότο.
• Ψευδονήσι, ως αποτέλεσμα προσχώσεων. Λεπτομέρεια της διπλανής φωτογραφίας
• Λίγο πριν ένα νησί των Εχινάδων ενωθεί με την στεριά.
• Η Σκροφοπούλα, έχει ήδη ενωθεί με την στεριά.
• 
• Δελταϊκές αποθέσεις του Αχελώου
•