Ο θολωτός τάφος άνακτος στα Τζανάτα, γύρω στο 1992
Γιαννηκώστας (Γιάγκος) Μεταξάς - Αντιπρόεδρος
Εταιρείας Μελετών Προιστορικής Κεφαλονιάς
Ομιλία της 02/08/2014 στην 15η "Εβδομάδα Αποδήμου"
στο Δημοτικό Θέατρο Αργοστολίου "Κεφαλος"
Αφιερωμένο εξαιρετικά στους Κεφαλονίτες (και όχι μόνο)...
Kυρίες και κύριοι, αγαπητοί απόδημοι, καλή σας σπέρα!
Yangos Metaxas
Δεν είμαι αρχαιολόγος και δεν δεσμεύομαι από κάποια επιστημονική δεοντολογία, σκοπιμότητα ή δόγμα.
Λέγοντας ανάπτυξη, οι περισσότεροι εννοούν κυρίως την Τουριστική. Γενικά, αντιλαμβάνονται την ανάπτυξη με έναν εντελώς παρωχημένο και μονοδιάστατο τρόπο, τελείως αποκομμένη από την ιστορική και πολιτιστική μας κληρονομιά.
Κι επειδή τον ανεκτίμητο πολιτιστικό μας πλούτο διαχειρίζεται ένας νωχελικός και ανεπαρκής, γραφειοκρατικός μηχανισμός, παραδέρνουμε, πολιτιστικά πένητες, με την ελλειματική μας παιδεία να φταίει για την οικονομική μας ανεπάρκεια.
Είμαστε ένα νησί που κυριολεκτικά εξαρτάται από τον τουρισμό σε μια χώρα που το λογότυπο τουριστικής προβολής της, έχει αλλάξει 14 φορές από το 1990, ενώ ο ΕΟΤ έχει αλλάξει 16 φορές τουριστική καμπάνια.
Ο τέλειος παραλογισμός! Γιατί το κάνουμε αυτό;
Προφανώς, για τους λόγους που υποπτευόμαστε όλοι...
Κι όμως το 1986 ο ΕΟΤ είχε μια λαμπρή καμπάνια: “Επιστρέφω σπίτι, στην Ελλάδα» με ξένους όπως ο Πήτερ Γιούστινοφ που έλεγε «οι γονείς μου ήρθαν από την Ουκρανία, μετανάστευσαν στις ΗΠΑ... Επιστρέφω σπίτι μου στην Ελλάδα». Στόρυ, μύθος, brand name... Υπέροχη αφήγηση που τα είχε όλα και την καταλάβαιναν όλοι!
Ποιό είναι αλήθεια το brand της αναπτυξιακής μας προσπάθειας στον τουρισμό; Τι συνειρμούς προκαλεί η λέξη Κεφαλονιά ή Cephalonia ή οποιαδήποτε αλλη από τις 46 παραλλαγές του ονόματος του νησιού μας;
Εχουμε δικό μας image, ή απλά η εικόνα μας διαμορφώνεται σύμφωνα με τις εκάστοτε απαιτήσεις και αναγκες των tour operators;
Προβάλουμε την εικόνα του Καραγκιόζη ή του Μεγαλέξανδρου;
Του Ζορμπά ή του Οδυσσέα;
Βrand είναι αυτό που οι άλλοι σκέφτονται για μας. Ο καθένας μας, είτε το γνωρίζετε είτε όχι, έχει το brand του.
Branding είναι η διαδικασία διαχείρισης του brand. Με άλλα λόγια είναι η διαχείριση του τι σκέφτονται οι άλλοι για μας.
Χρησιμοποιώ την λέξη brand, γιατί δεν βρήκα ελληνικό όρο που να αποδίδει ακριβώς την έννοια.
Εχουν ξοδευτεί εκατομμύρια για να προωθήσουμε τον τουρισμό, αλλά δεν κάναμε branding της Κεφαλονιάς. Δεν διαχειριστήκαμε το τι σκέφτονται οι άλλοι για μας.
“Τα δύο νησιά η Κεφαλονιά και η Ιθάκη βρίσκονται στην πρώτη βαθμίδα πολιτιστικής υπανάπτυξης. Ο Οδυσσέας, ο βασιλιάς της Ιθάκης, ο βασικώτερος ήρωας των ομηρικών επών, δεν εκτιμήθηκε στο βαθμό που θα έπρεπε για την πολιτιστική ανάπτυξη του νομού”.
Αυτά είχε πει ο Λάζαρος Κολώνας, αρχαιολόγος, προιστάμενος της ΣΤ' Εφορείας Προιστορικών και Κλασσικών Αρχαιοτήτων Πατρών στο Α' Αναπτυξιακό Συνέδριο Κεφαλονιάς και Ιθάκης το 1986.
Στην αναζήτηση του brand λοιπόν, οι αρχαιολόγοι εδώ και πολύ καιρό, πριν από την καθοριστική ανακάλυψη του θολωτού τάφου των Τζαννάτων, έχουν ρίξει το γάντι στα νησιά μας και το θέμα είναι εμείς τί κάνουμε για την ανάδειξη του ιστορικού πλούτου;
Οταν ο Ομηρος μας λέει ότι ο Οδυσσέας ηγείται των μεγαθύμων Κεφαλλήνων, τι κάνουν οι σύγχρονοι Κεφαλονίτες για τον Οδυσσέα; Ούτε μια προτομή δεν του έχουμε φτιάξει.
Η Ελλάδα είναι ένα από τα μεγαλύτερα brands, που ποτέ δεν του έγινε branding.
Θέλω να σας θυμίσω 2 πρόσφατες δηλώσεις επιφανών Γάλλων για την Ελλάδα:
«Η Ευρώπη χωρίς την Ελλάδα είναι σαν ένα παιδί χωρίς πιστοποιητικό γέννησης». Βαλερύ Ζισκάρ ντ’ Εστέν
“Ολος ο κόσμος χρωστάει λεφτά στην Ελλάδα. Αυτή η χώρα θα μπορούσε να απαιτήσει εκατομμύρια των εκατομμυρίων από όλους. Και θα ήταν απολύτως λογικό να της δοθούν” Γκοντάρ
Αυτό το γνωρίζουν συνειδητά όλοι οι μορφωμένοι άνθρωποι.
Αλλά ακόμη και oi λιγώτερο μορφωμένοι έχουν καταχωρημένη την πληροφορία στο υποσυνείδητό τους.
Σε όποια βιτρίνα κεντρικού βιβλιοπωλείου σταθείτε σε οποιαδήποτε μεγάλη πόλη του κόσμου, θα δείτε βιβλία που αναφέρονται στην αρχαία Ελλάδα, στον Ομηρο και στον Οδυσσέα.
Η κινηματογραφική βιομηχανία ποτέ δεν σταμάτησε να παράγει έργα που αναφέρονται στην μυθολογία και στην ιστορία μας.
Η Ελλάδα, η ιστορία και οι μύθοι της είναι πάντα στο προσκήνιο.
Ποιός λοιπόν είναι ο μύθος της Κεφαλονιάς; Μήπως η Κεφαλονιά είναι αλλο ένα μεγάλο brand, που ποτέ δεν του έγινε branding;
Ζούμε στην εποχή του Ιντερνετ, των smartphones και των tablets. Xρησιμοποιώντας το Google Keyword Planner, βλέπουμε ενδεικτικά πόσες μέσες μηνιαίες αναζητήσεις γίνονται για 2 λέξεις κλειδιά:
The Odyssey 49,500
Odysseus 33,100
Υπάρχει λοιπόν ενδιαφέρον!
Αλλά και μια απλή αναζήτηση στο Google επιστρέφει τα παρακάτω αποτελέσματα για τις ίδιες λέξεις κλειδιά:
Odysseus 1.900.000
The Odyssey 22,100,000
Οταν λοιπόν οι Φινλανδοί έχουν “πουλήσει”σε όλον τον κόσμο το παγωμένο Rovaniemi της Λαπωνίας σαν την πατρίδα του ανύπαρκτου Αγιου Βασίλη, θα πρέπει να παραδεχτούμε ότι έχουν κάνει εξαιρετικό branding.
Είναι πολύ σημαντικό να φτιάχνεις ένα μύθο – Εμείς τον έχουμε.
Γράφει το 1958, ο αείμνηστος συμπατριώτης μας Σπύρος Μαρινάτος, τότε Δ/ντής Αρχαιοτήτων & Ιστορικών μνημείων, ότι “Η αρχαιολογική έρευνα της Κεφαλληνίας προσδοκάται να λύση πολλά προβλήματα”. Αναφέρεται στο ζήτημα της πρώτης εμφανίσεως του ανθρώπου και στην Ομηρική περίοδο.
Συνεχίζει: “Συστηματικώτεραι ανασκαφαί πάντοτε έγιναν δι' εξευρέσεως ιδιωτικών πόρων”
Και καταλήγει: “Ως γνωστόν, τας ανασκαφάς έκαμα εις περίοδον 4 ετών (1931-1934) δαπάναις της Ολλανδής φιλαρχαίου κυρίας Χούκωπ, ήτις δυστυχώς απέθανε”.
Με αυτές τις τελευταίες 3 λέξεις “ήτις δυστυχώς απέθανε” εκφράζει ο Μαρινάτος διαχρονικά την τραγική μοίρα της αρχαιολογικής έρευνας στην Κεφαλονιά.
Είναι κρίμα οι ανασκαφές να γίνονται με την βοήθεια Φιλελλήνων και όχι Ελλήνων και δή Κεφαλλήνων.
52 χρόνια μετά το τέλος των ανασκαφών του Μαρινάτου, ο Λάζαρος Κολώνας, θα καταθέσει στο Α' Αναπτυξιακό Συνέδριο Κεφαλονιάς και Ιθάκης το 1986:
“Διάσπαρτη η μνημειακή κληρονομιά των νησιών του νομού Κεφαλονιάς, αφρόντιστη, ανερεύνητη και αναξιοποίητη στην κατάσταση που βρίσκεται σήμερα δεν αποτελεί τίποτε άλλο παρά κάποιες βουβές μνήμες του γεμάτου ιστορία παρελθόντος των νησιών”.
Και θα προσθέσει:
“Οταν όμως δεν υπάρχουν οι αναγκαίες πιστώσεις γι' απαλλοτριώσεις τ' αρχαία μνημεία κινδυνεύουν. Απαιτείται λοιπόν άμεση παρέμβασή μας για προστασία, διάσωση, έρευνα των αποκαλυπτομένων αρχαίων και στην περίπτωση διατήρησής τους άμεση αποζημίωση ιδιοκτησιών”
Η Εταιρεία Μελετών Προιστορικής Κεφαλονιάς με έδρα τον Πόρο, συστάθηκε σε μια προσπάθεια κάλυψης αυτού του κενού. Εκπροσωπόντας όλους τους Κεφαλονίτες αυτής της γενιάς αλλά και των επερχόμενων, αναλάβαμε την ιστορική ευθύνη και αποφασίσαμε να στηρίξουμε την προσπάθεια συνέχισης των ανασκαφών στην ΝΑ Κεφαλονιά.
Την προσπάθεια στήριξε οικονομικά μέχρι τώρα, κυρίως ο Ολλανδός φιλέλληνας Pieter van Hasselt, αλλά τα χρήματα τελειώνουν.
Μπορεί να σκεφτείτε ότι οι καιροί είναι δύσκολοι και πως η κρίση δεν επιτρέπει την στήριξη της αρχαιολογικής έρευνας.
Ομως η δυνατότητά μας για διέξοδο από την κρίση, εξαρτάται από το αν θα μπορέσουμε να ξεπεράσουμε την κρίση της εικόνας μας.
Γράφειο Χρίστος Αλεξόπουλος στο βιβλίο του “Good bye Greece, Hello Hellas”, “ο κόσμος δεν αλλάζει με λόγια αλλά με δράση. Ολες οι αναγεννήσεις ξεκινούν μέσα από κρίσεις. Οσο και να κοστίζουν βραχυπρόθεσμα οι πολιτιστικές επενδύσεις, προσφέρουν μακροπρόθεσμα πολλαπλάσια ακόμη και έναντι των καθαρώς οικονομικών”.
Σε ένα άλλο σημείο γράφει: “Παγκόσμια πολιτιστικά brand names, Ακαδημία του Πλάτωνος, Μαραθών, Μαραθώνιος, Θερμοπύλες, Σαλαμίνα, κ.ο.κ παραμένουν αναξιοποίητα όπως ο χερσαίος και θαλάσσιος ορυκτός πλούτος”
Εγώ, προσθέτω μερικά brand names ακόμη: The Odyssey, Odysseus, Homer's Ithaca, Homeric Ithaca
Αυτό είναι το συγκριτικό ανταγωνιστικό πλεονέκτημα των νησιών μας απέναντι στην πλειονότητα των άλλων νησιωτικών προορισμών, ελληνικών και ξένων.
Υπάρχουν πολλά ωραία και εξωτικά νησιά στον πλανήτη. Πόσα είναι πατρίδες ενός Οδυσσέα;
Δηλώνει ο Peter Economides στο “Rebranding Greece”:“Η Ελλάδα έχει το πλουσιώτερο DNA από οποιοδήποτε άλλο έθνος στον πλανήτη. Η χώρα μας είναι η καρδιά, η ψυχή και το πνεύμα της Μεσογείου. Πρέπει να το συνειδητοποιήσουμε αυτό. Πρέπει να το κάνουμε δικό μας. Πρέπει να το εκφράσουμε. Πρέπει να το εμπνεύσουμε και να εμπνευστούμε από αυτό”
Με ένα έγγραφό του 1993, ο αρχαιολόγος Λάζαρος Κολώνας αναφερόμενος στην ευρύτερη περιοχή του Πόρου, πληροφορούσε την Νομαρχία Κεφαλληνίας, ανάμεσα σε άλλα και για το εξής:
“Στην περιοχή ανήκουν δύο σημαντικά ιστορικά μνημεία, η ακρόπολη των Πρόννων και η Μονή της Ατρου. Η ανακάλυψη όμως και η έρευνα του μεγάλου θολωτού τάφου των Τζανάτων δυνάμωσε ακόμα πιο πολύ την ιστορικότητα της περιοχής και οδηγεί με μαθηματική ακρίβεια εκεί, την τοποθέτηση της Ομηρικής Ιθάκης.”
Από τότε πέρασαν 21 χρόνια... Ομως, στην χώρα που έβλεπε τα τρένα να περνούν,
τα πάντα κάτι επικοινωνούν, όλα κάτι θέλουν να πουν.
Οτι λέμε και ότι δεν λέμε.
Οτι κάνουμε και ότι δεν κάνουμε.
Ολα απολύτως επικοινωνούν, ακόμη και η γλώσσα του σώματος, στέλνουν μηνύματα, δημιουργούν εντυπώσεις και τότε δημιουργείται ένα brand. Τόσο απλά.
Το brand που δημιουργήθηκε χωρίς σωστή διαχείριση, χωρίς branding μόνο σύγχυση προκάλεσε.
Κομματικά συμφέροντα, προκλητική περιφρόνηση απέναντι στην αρχαιολογική έρευνα και την ιστορική αλήθεια για να μην χαθεί η μονοεδρική.
Στείροι τοπικισμοί, λες και η ταυτοποίηση του μεγαλύτερου Μυκηναικού κέντρου στην Δυτική Ελλάδα επρόκειτο να στερήσει την Ιθάκη από το ιστορικό της όνομα.
Προσωπικές αντιζηλίες και γενικά κοντόφθαλμη αντιμετώπιση, δημιούργησαν μια εντελώς αρνητική εικόνα.
Ποιός κέρδισε, τι κέρδισε; Δεν ξέρω.
Αυτό που οι περισσότεροι σκεπτόμενοι άνθρωποι μπορούμε να καταλάβουμε είναι ότι κάθε μέρα που περνάει και δεν ξεκινάμε να χτίσουμε το δικό μας brand, στερούμε από τα νησιά μας μια ακόμη δυνατότητα να αντιμετωπίσουν την κρίση.
Οι αρχαιολογική έρευνα δεν ασκεί πολιτική. Συχνά όμως πέφτει θύμα της και φιμώνεται από αυτήν.
Οι αρχαιολόγοι, όσοι σέβονται την επιστήμη τους, προσπαθούν με τον τρόπο τους να βοηθήσουν την ανάπτυξη ενός τόπου. Τουλάχιστον πολιτιστικά.
Ο Λάζαρος Κολώνας, Γενικός Διευθυντής αρχαιοτήτων τότε, έκλεινε την ανακοίνωσή του στο Πανιόνιο Συνέδριο στην Λευκάδα τον Μάιο του 2002, με την παρακάτω δήλωση:
“Αυτό όμως που θα πρέπει να μας μείνει είναι ότι στα μυκηναικά χρόνια η περιοχή της ΝΑ Κεφαλονιάς φιλοξενεί την σπουδαιότερη προιστορική εγκατάσταση του νησιού στα Τζαννάτα Πόρου, την έδρα ενός μυκηναίου βασιλιά. Τα αρχαιολογικά ευρήματα και η ένταξη του στην ΥΕ ΙΙΙΑ-Β περίοδο σηματοδοτούν την ύπαρξη ενός ισχυρού μυκηναϊκού κέντρου…., τα δεδομένα που έχουμε με βάση την έρευνα μας συνηγορούν στο να θεωρήσουμε ότι εδώ βρισκόταν το επίκεντρο της εξουσίας όχι μόνο για το νησί της Κεφαλονιάς, αλλα και για την ευρύτερη περιοχή του κεντρικού Ιονίου”
Οσα σκέφτεται και αισθάνεται ένας τόπος για τον εαυτό του καθορίζει όσα σκέφτεται και αισθάνεται ο κόσμος για τον τόπο αυτό.
Αν με τις πράξεις μας ή τις παραλείψεις μας δημιουργούμε μια εικόνα, ένα brand που δείχνει ότι προτιμάμε να είμαστε απόγονοι του Καραγκιόζη ή του Ζορμπά και όχι του Οδυσσέα, εμείς θα είμαστε υπεύθυνοι. Κανείς άλλος.
Είπαμε ότι branding είναι η διαδικασία διαχείρισηςτων εντυπώσεων.
Τα δυνατά brands δημιουργούν δυνατές και συνεπείς εντυπώσεις.
Ας σταματήσουμε να «πουλάμε» τουρισμό και ας αρχίσουμε να διαχειριζόμαστε εντυπώσεις. Πρέπει να μπορέσουμε να διαχειριστούμε την εικόνα μας για να βοηθήσουμε τα νησιά μας να βγούν απότην κρίση.
Πρέπει να αλλάξουμε νοοτροπία. Δύσκολο, αλλά πρέπει να το κάνουμε.
Η αρχαιολογική έρευνα έχει αποδείξει ότι:
-η Κεφαλονιά διαθέτει τα περισσότερα μυκηναικά ευρήματα από όλα τα άλλα νησιά του Ιονίου
-οι ανασκαφές έφεραν στο φως τα σημαντικώτερα από αυτά στο ΝΑ τμήμα της.
-Η ανακάλυψη του Μυκηναϊκού οικισμού στα Τζαννάτα σύμφωνα με έκθεση κορυφαίων επιστημόνων που δημοσιεύθηκε από το ΑΠΕ-ΜΠΕ ήταν ένα από τα κορυφαία αρχαιολογικά γεγονότα που σημάδεψαν την ελληνική αρχαιολογία το 2011.
Ο Αρχαιολόγος Αντώνης Βασιλάκης μετά το τέλος του πρώτου έτους της ανασκαφής ανέφερε επιγραμματικά με δημόσια δήλωσή του:
«Τώρα πια η Κεφαλληνία μπορεί να 'ναι περήφανη που διαθέτει ένα εμφανίσιμο καθαρό μυκηναϊκό οικισμό, τον πρώτο που ανασκάφτηκε μετά από 200 χρόνια έρευνας, και που μπορεί να θέσει την μόνη σοβαρή υποψηφιότητα - για... τους αμφισβητίες, γιατί για μας είναι περισσότερο από ξεκάθαρο οτι: Ναι, εδώ ήταν η πρωτεύουσα της επικράτειας των "μεγάθυμων" Κεφαλλήνων (σημερινά νησιά Κεφαλληνία, Ιθάκη, Λευκάδα και Ζάκυνθος, αλλά και τμήματα της απέναντι στεριάς), στους οποίους "άναξ", σύμφωνα με τον Όμηρο, ήταν ο Οδυσσέας!»
Σύμφωνα με το δελτίο τύπου της Στατιστικής Αρχής για την περίοδο Ιαν-Οκτ 2013, οι εισπράξεις από 2 αρχαιολογικούς χώρους στην Ρόδο και 2 στην Κρήτη ήταν:
Ρόδος- Λίνδος και Κάμειρος 658.000 €
Κρήτη– Κνωσσός και Φαιστός 771.000 €
Που να είχαν κάνει και σωστό branding!
Τι ακριβώς από τα παραπάνω δεν καταλαβαίνετε;
Ζούμε καθοριστικές στιγμές και το μέλλον βρίσκεται αυτήν την στιγμή στα χέρια μας.
Δεν είναι τα οικονομικά μεγέθη που οδηγούν πάντα στο επιθυμητό αποτέλεσμα. Η κοινωνική ψυχολογία παρακινεί την ανθρώπινη συμπεριφορά.
Το πρόβλημα και η λύση των χρεωκοπιών βρίσκονται στον πολιτισμό μας. Η οικονομική δύναμη δεν αποτελεί προυπόθεση για την πολιτιστική μας πρόοδο.
Είμαστε οι αρχικοί και καθ’ ύλην διαχειριστές, οι κληρονόμοι ενός brand name και μπορούμε να ωφεληθούμε εξαιρετικά από την πολιτιστική κληρονομιά των προγόνων μας.
Σκεφτείτε ότι αν υπήρχε χρηματοδότηση για να συνεχίζονται οι ανασκαφές στην Κεφαλονιά και μόνο οι επιστημονικές δημοσιεύσεις θα ήταν αρκετές για να την κρατούν στο προσκήνιο της επικαιρότητας.
Κυρίες και κύριοι, αγαπητοί μας απόδημοι, τελειώνοντας, σας καλώ να συνεργαστούμε δημιουργώντας μια κοινή, παγκόσμια ισχυρή, συνδετική, συνεπή και καθηλωτική αφηγηματική πολιτική που θα εμψυχώνει, θα καθοδηγεί συμπεριφορές και θα διαμορφώνει εικόνα, μακριά από στείρους τοπικισμούς και αντιζηλίες.
Χρειάζεται να μάθουμε να λέμε την ίδια ιστορία ο ένας στον άλλον και στα παιδιά μας, ώστε να την καταλαβαίνουμε όλοι.
Το βασίλειο του Οδυσσέα ήταν μεγαλύτερο και από την Κεφαλονιά και από την Ιθάκη και συμπεριελάμβανε και τις δύο.
Σας ευχαριστώ για την υπομονή σας!
Θερμά ευχαριστώ τον Αντιδήμαρχο κ. Βαγγέλη Κεκάτο για την συμμετοχή μου στην εναρκτήρια τελετή της 15ης "Εβδομάδας Αποδήμου"
ΣΗΜΕΙΩΣΗ
Στην αναζήτηση για μια δυναμική προσέγγιση στο θέμα μου, εκτός από το αρχείο της Εταιρείας μας, εμπνεύστηκα από 2 πηγές:
Το εξαιρετικό βιβλίο του Χρίστου Αλεξόπουλου: Goodbye Greece, Hello Hellas - Παρακμή και Αναγέννηση του Ελληνισμού 1821- 2021 από τις εκδόσεις Παπαζήση.
Το πολύ ενδιαφέρον βίντεο με Ελληνικούς υπότιτλους Rebranding Greece με τον Peter Economides, ενα κοσμογυρισμένο Ελληνα brand strategist της διασποράς.
ΣΧΟΛΙΑΣΜΟΙ
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου